20 października 2009 r. w auli Liceum Ogólnokształcącego w Strzyżowie odbyła się prezentacja książki Bogusława Wójcika „Niepodległościowe organizacje młodzieżowe na Rzeszowszczyźnie w latach 1944 – 1956” wydanej przez Instytut Pamięci Narodowej w Rzeszowie. W spotkaniu autorskim udział wzięli m.in: autor książki Pan dr Bogusław Wójcik, naczelnik Oddziałowego Biura Edukacji Publicznej IPN w Rzeszowie Pan dr Krzysztof Kaczmarski, przedstawiciele władz powiatu i jednostek powiatowych, a także uczniowie Zespołu Szkół w Strzyżowie. Specjalnie na tę uroczystość przybyli również przedstawiciele Demokratycznej Armii Krajowej w Strzyżowie – Panowie: Jan Prokopowicz i Tadeusz Nowak. Organizatorem spotkania był Instytut Pamięci Narodowej w Rzeszowie przy udziale Starostwa Powiatowego w Strzyżowie. Strzyżowską promocję publikacji IPN w Rzeszowie rozpoczęła Pani Ewa Konieczkowska Wicedyrektor Zespołu Szkół w Strzyżowie od przywitania i przedstawienia przybyłych gości. Następnie Pan dr Krzysztof Kaczmarski naczelnik Oddziałowego Biura Edukacji Publicznej IPN w Rzeszowie dokonał krótkiego wprowadzenia w tematykę publikacji. Powiedział, że książka „Niepodległościowe organizacje młodzieżowe na Rzeszowszczyźnie w latach 1944 – 1956” to syntetyczne ujęcie powstania, działalności i likwidacji 28 młodzieżowych organizacji działających na terenie później utworzonego województwa rzeszowskiego w okresie od wkroczenia wojsk radzieckich do przemian, które nastąpiły w 1956 r. (tzw. okresu stalinizmu). Z kolei autor książki Pan dr Bogusław Wójcik poprzez prezentację multimedialną wybranych dokumentów wytworzonych przez młodzieżowe ugrupowania ukazał stan duchowy młodego pokolenia, które po latach okropieństw okupacji hitlerowskiej, musiało się zmierzyć z nowym wewnętrznym okupantem, jakim była partia komunistyczna bezwzględnie podporządkowana dyrektywom „towarzysza” Stalina. Z jego wystąpienia dowiedzieliśmy się m.in., że idealizm młodzieży doprowadził do tego, że w latach 1944 – 1956 powstało wiele organizacji młodzieżowych, dla których inspiracją do tworzenia były działające w latach wojennych zbrojne organizacje podziemne, w których często służył starszy brat czy ojciec. "Opisuję organizacje, które zostały wykryte przez UB. Należy podejrzewać, że takich organizacji było o wiele więcej. Wiele z nich miało mniej formalny charakter. Kryterium wyboru organizacji był spis sporządzony przez aparat bezpieczeństwa PRL, który pozwolił mi na wyselekcjonowanie 28 grup młodzieżowych.” – mówił autor. Najczęściej organizacje powstawały w szkołach lub środowiskach lokalnych i liczyły od 2-3 do 170 osób. Najczęściej były to jednak grupy kilkunastoosobowe. "To nie byli szaleńcy, to byli trzeźwo myślący młodzi ludzie. Ich działalność sprowadzała się głównie do akcji propagandowych, walki o zachowanie kultury i tożsamości narodowej oraz przygotowań do udziału w kolejnej wojnie światowej, o czy świadczyć mogą prezentowane dokumenty programowe poszczególnych organizacji” - powiedział Pan Wójcik. Jedna z takich organizacji powstała m.in. w Strzyżowie 1 września 1949 r. Była to Demokratyczna Armia Krajowa powołana do życia przez patriotyczne grono młodzieży Liceum Ogólnokształcącego w Strzyżowie oraz uczniów Liceum Administracyjno – Handlowego. Inicjatorami tej organizacji było 5 uczniów: Eugeniusz Szczepankiewicz, Jan Prokopowicz, Tadeusz Nowak, Kazimierz Łyszczarz i Jerzy Żyglin. W latach 1947–1949 tę działalność uznano za atak na władzę komunistyczną.. Rozpracowane przez UB organizacje szybko starano się likwidować, a ich członków czekały trudne śledztwa. "Byli bici, rażeni prądem, miażdżono im palce, trzymano w ciemnych pomieszczeniach. Aby wydobyć zeznania, stosowano również okrutne tortury psychiczne. Straszono zatrzymaniem najbliższej rodziny lub mówiono, że w wyniku ich działalności umarł ktoś z bliskich" - podkreślał autor publikacji. W dalszej części prezentacji autor omówił strukturę książki, na którą składają się z trzy części. W pierwszej przedstawiona została sytuacja społeczno – polityczna, w której przyszło żyć młodzieży tamtego okresu. W drugiej zaprezentowano syntetyczny zarys powstania, działalności i likwidacji organizacji młodzieżowych na Rzeszowszczyźnie. Trzecią, zasadniczą część publikacji stanowią zaś materiały źródłowe - zbiór 91 dokumentów. Na zakończenie Pan Bogusław Wójcik pokazał kilka zdjęć przedstawiających cele w areszcie WUBP przy ul. Jagiellońskiej w Rzeszowie. Na jednym ze zdjęć można było dostrzec Pana Jana Prokopowicza, który za działalność w Demokratycznej Armii Krajowej skazany został przez Wojskowy Sąd Rejonowy w Rzeszowie wyrokiem z dnia 8 września 1950 r. na 9 lat więzienia, pozbawienie praw publicznych i honorowych na 3 lata oraz przepadek mienia. Następnie głos zabrał Pan Jan Prokopowicz, który serdecznie podziękował Panu Bogusławowi Wójcikowi za stworzenie publikacji, która ma głębszy sens, gdyż nie fabularyzuje, a jedynie obiektywnie przedstawia to, co wynika z zebranych dokumentów. „Cykle śledcze trwały dwie, trzy, czasem nawet cztery doby. Karmiono nas słonymi śledziami, nie dając nic do picia” – wspominał jeden z członków - założycieli Demokratycznej Armii Krajowej. Na zakończenie Pan Robert Godek Starosta Strzyżowski podziękował pracownikom Instytutu Pamięci Narodowej za inicjatywę i trzecią już publikację, dotyczącą Strzyżowa i jego okolic. Książkę, która zawiera rzeczy odkrywcze i niezwykle ważne w nauczaniu młodego pokolenia. Pan Starosta zwrócił się też do młodzieży, wskazując, że takim ludziom jak członkowie Demokratycznej Armii Krajowej należy dziękować za postawę, która powinna być dzisiaj przykładem prawdziwego patriotyzmu. [Inf. i zdjęcie – A. Zielińska]