Program LEADER jest atrakcyjnym i sprawdzonym narzędziem UE przydatnym we wspieraniu rozwoju obszarów wiejskich. Po doświadczeniach pilotażowych w naszym kraju w latach 2007 – 2013 program ten został włączony jako oś IV do Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007 – 2013 w ramach Europejskiego Funduszu Rolnego. Celem programu jest budowanie kapitału społecznego poprzez aktywizację mieszkańców oraz przyczynienie się do powstawania nowych miejsc pracy na terenach wiejskich, a także polepszenie zarządzania lokalnymi zasobami i ich waloryzacja. Zadanie to zostało powierzone specjalnemu stowarzyszeniu zwanemu Lokalną Grupą Działania – LGD, która wybiera do realizacji projekty w ramach środków przyznanych na wdrożenie przyjętej strategii. W Powiecie Strzyżowskim działają dwie Lokalne Grupy Działania: Czarnorzecko – Strzyżowska LGD oraz LGD C. K. Podkarpacie z siedzibą w Czudcu. Stowarzyszenie Czarnorzecko - Strzyżowska Lokalna Grupa Działania powstała z inicjatywy przedstawicieli samorządu oraz mieszkańców Gminy Strzyżów zrzeszonych w różnych organizacjach. Została zarejestrowana w 2006 r. jako Stowarzyszenie Wiejska Lokalna Grupa Działania wraz z realizacją pilotażowego programu LEADER + przez Gminę Strzyżów. Od 2008 r. stowarzyszenie działa na terenie sześciu gmin: Strzyżów, Wiśniowa, Frysztak, Wojaszówka, Krościenko Wyżne i Korczyna. Zmieniło też nazwę na Czarnorzecko - Strzyżowską Lokalną Grupę Działania. 21 maja 2009 r. Czarnorzecka – Strzyżowska LGD podpisała z Samorządem Województwa Podkarpackiego umowę o warunkach i sposobie realizacji Lokalnej Strategii Rozwoju (LSR), dzięki której uzyskała ponad 9,5 mln zł na działalność w latach 2009 - 2015. Strategia grupy zakłada skoncentrowanie wysiłków wokół trzech głównych zagadnień: poprawy jakości życia na obszarach wiejskich poprzez polepszenie zarządzania lokalnymi zasobami (turystyka, przyroda, historia, gospodarka), odnowy wsi i zachowania dziedzictwa kulturowego wraz z lepszym wykorzystaniem potencjału obszarów wiejskich oraz aktywizacji społeczności lokalnych zmierzających do poprawy warunków życia i budowania systemów wartości opartych o poczucie identyfikacji z Małą Ojczyzną. Lokalna Grupa Działania C. K. Podkarpacie powstała w grudniu 2005 roku z inicjatywy dwóch gmin położonych w bliskim sąsiedztwie geograficznym: Gminy Czudec i Gminy Wielopole Skrzyńskie. Obecnie grupę tworzą trzy gminy: Czudec, Niebylec i Wielopole Skrzyńskie. LGD C. K. Podkarpacie ma swoją siedzibę w Czudcu. Do 2013 roku stowarzyszenie wyznaczyło sobie następujące zadania do realizacji zawarte w Lokalnej Strategii Rozwoju: wykorzystanie zasobów naturalnych i kulturowych, opracowanie oferty turystycznej regionu, rozwój aktywnych form wypoczynku, wzmocnienie infrastruktury turystycznej, edukację ekologiczną i kulturową mieszkańców, wzmocnienie zasobów ludzkich na terenie LGD poprzez organizowanie szkoleń informatyczno – internetowych oraz językowych dla mieszkańców, a także warsztatów pod hasłem ,,zanikające zawody”, promocję potencjału C.K. Podkarpacie za pomocą wykreowanych wizytówek regionu – imprez lokalnych, jarmarków, wyrobów rękodzielniczych z takich zakresów jak: malarstwo na szkle, linoryt, snycerka oraz odlewnictwo artystyczne w gipsie. W maju 2009 r. Lokalna Grupa Działania C. K. Podkarpacie podpisała z Samorządem Województwa Podkarpackiego umowę o warunkach i sposobie realizacji Lokalnej Strategii Rozwoju (LSR), dzięki której uzyskała ponad 4 mln zł na działalność w latach 2009 - 2015. Urzeczywistnienie zadań LSR obu stowarzyszeń odbywa się poprzez wnioski przygotowywane i realizowane w ramach działań osi III PROW przez różnych Beneficjentów. Działania kwalifikujące się do uzyskania środków w ramach Lokalnych Strategii Rozwoju to m.in.: 1. Różnicowanie w kierunku działalności nierolniczej - Pomoc udzielana jest z tytułu podjęcia i rozwoju działalności w zakresie: usług dla gospodarstw rolnych lub leśnictwa, usług dla ludności, sprzedaży hurtowej i detalicznej, rzemiosła lub rękodzielnictwa, robót i usług budowlanych oraz instalacyjnych, usług turystycznych oraz związanych ze sportem, rekreacją, wypoczynkiem, usług transportowych, usług komunalnych, przetwórstwa produktów rolnych, magazynowania lub przechowywania towarów, wytwarzania materiałów energetycznych z biomasy, rachunkowości, doradztwa lub usług informatycznych. Beneficjentem może zostać osoba fizyczna ubezpieczona w KRUS jako rolnik, małżonek rolnika lub domownik. Przyznawana kwota to 50% kosztów kwalifikowanych projektu, maksymalnie do 100 tys. zł. 2. Odnowa i rozwój wsi – Pomoc udzielana jest z tytułu budowy, przebudowy, remontu i wyposażenia obiektów pełniących funkcje publiczne, społeczno - kulturalne, rekreacyjne i sportowe, służące promocji obszarów wiejskich, w tym zachowaniu dziedzictwa kulturowego, tradycji itp., budowy i przebudowy publicznej infrastruktury związanej z rozwojem funkcji turystycznych, sportowych itp., zakupu obiektów charakterystycznych dla tradycji budownictwa w danym regionie; odnawiania, eksponowania lub konserwacji lokalnych pomników, zabytków i miejsc pamięci, kultywowania tradycji społeczności lokalnej oraz tradycyjnych zawodów. Beneficjentem może zostać gmina, instytucja kultury, kościół lub inny związek wyznaniowy, organizacja pozarządowa mająca status organizacji pożytku publicznego. Przyznawana kwota to 75 % kosztów kwalifikowanych projektu, minimalna dotacja – 25 tys. zł, przy czym dla jednej miejscowości do 500 tys. zł. 3. Tworzenie i rozwój mikroprzedsiębiorstw – Pomoc udzielana jest z tytułu inwestycji związanych z tworzeniem lub rozwojem mikroprzedsiębiorstw działających w zakresie: usług dla gospodarstw rolnych lub leśnictwa, usług dla ludności, sprzedaży hurtowej i detalicznej, rzemiosła lub rękodzielnictwa, robót i usług budowlanych oraz instalacyjnych, usług turystycznych oraz związanych ze sportem, rekreacją, wypoczynkiem, usług transportowych; usług komunalnych; przetwórstwa produktów rolnych, magazynowania lub przechowywania towarów, wytwarzania materiałów energetycznych z biomasy, rachunkowości, doradztwa lub usług informatycznych. Beneficjentem może zostać osoba, która prowadzi mikro przedsiębiorstwo zatrudniające poniżej 10 osób i mające obrót do 2 mln euro. Przyznawana kwota to 50% kosztów kwalifikowanych w zależności od utworzonych miejsc pracy. Jeżeli biznesplan przewiduje utworzenie od 1 do 2 miejsc pracy można uzyskać dotację w wysokości do 100 tys. złotych, przy utworzeniu 3 - 4 miejsc pracy – do 200 tys. zł, przy utworzeniu co najmniej 5 miejsc pracy – do 300 tys. zł. Minimalna wartość projektu – 20 tys. zł 4. Realizacja tzw. małych projektów - Pomoc udzielana jest z tytułu organizacji szkoleń i innych przedsięwzięć nieinwestycyjnych o charakterze edukacyjnym, promocji i rozwoju lokalnej aktywności kulturalnej, artystycznej itp, rozwoju agroturystyki i turystyki na obszarach wiejskich, w tym utworzenia lub zmodernizowania elektronicznej bazy informacji turystycznej oraz stron www, wydania folderów, oznaczania obiektów, wprowadzenia na rynek oraz podnoszenia jakości produktów i usług bazujących na lokalnych zasobach, surowcach i produktach rolnych, a także tradycyjnych sektorach gospodarki, organizacji imprez kulturalnych, sportowych na obszarze LGD, zakupu i nasadzania tradycyjnej roślinności oraz starych odmian roślin. Beneficjentem może zostać osoba fizyczna lub prawna spełniająca kryteria dotyczące celów działania. Przyznawana kwota to 70 % kosztów kwalifikowanych, jednak do 25 tys. na projekt i nie więcej jak 100 tys. na beneficjenta w całym okresie. Wartość projektu od 4,5 tys. zł do 100 tys. zł. Program LEADER to program Unii Europejskiej, który powstał na początku lat 90 - tych XX wieku, aby przeciwdziałać narastającym problemom wsi europejskich, w tym m.in.: zmniejszaniu liczby gospodarstw rolnych, migracji mieszkańców z obszarów wiejskich do miast, zanikaniu tradycji i wartości krzewionych od wieków przez społeczności wiejskie. Nazwa LEADER jest skrótem francuskiej nazwy programu Liaison Entre Actions de Development de l’Economie Rurale, która oznacza współpracę między różnymi podmiotami działającymi na rzecz rozwoju wsi i jej mieszkańców. W 2004 roku, po przystąpieniu do Unii Europejskiej, program ten „wystartował” również w Polsce w formie pilotażu i spotkał się z dużym zainteresowaniem społeczności wiejskich. Pierwszy etap programu realizowany na przełomie 2005 i 2006 roku polegał na zbudowaniu partnerstwa na terenach wiejskich, czyli powstawaniu Lokalnych Grup Działania (LGD) zrzeszających osoby reprezentujące miejscową społeczność i zaangażowane w działania na rzecz rozwoju lokalnego. Pilotażowy Program LEADER + realizowany był na terenie gmin wiejskich lub wiejsko –miejskich oraz na obszarach zamieszkałych przez 10 do 100 tys. mieszkańców. Inicjatywa LEADER po przejściu przez trzy okresy programowania osiągnęła poziom pozwalający obszarom wiejskim na wdrożenie zasad tego programu w szerszym zakresie w ramach głównego programowania rozwoju obszarów wiejskich. W latach 2007 – 2013 program został włączony do zreformowanego Europejskiego Funduszu Rolnego na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich (EFRROW) jako Oś4. [Na podstawie informacji p. Damiana Kuta i p. Sławomira Cynkara oraz stron WWW – oprac. A. Zielińska]